ทำความรู้จัก “วันโอโซนโลก”
ทุกวันที่ 16 กันยายน ของทุกปี คือ วันโอโซนโลก (World Ozone Day) วันที่ประชาคมโลกใช้เป็นโอกาสรณรงค์และตระหนักถึงความสำคัญของ ชั้นโอโซน (Ozone Layer) รวมถึงการร่วมมือกันปกป้องโลกจากปัญหาการถูกทำลายด้วยสารเคมีอันตราย เช่น CFCs (Chlorofluorocarbons) ซึ่งเคยถูกใช้ในสเปรย์ แอร์ และตู้เย็น
วันโอโซนโลกมีที่มาจาก พิธีสารมอนทรีออล (Montreal Protocol) ปี ค.ศ. 1987 ที่นานาประเทศลงนามร่วมกันเพื่อลดและเลิกใช้สารที่ทำลายชั้นโอโซน ถือเป็นหนึ่งในความร่วมมือด้านสิ่งแวดล้อมที่ประสบความสำเร็จที่สุดของโลก เพราะสามารถฟื้นฟูชั้นโอโซนได้จริง และยังเป็นต้นแบบของการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมระดับโลก
โอโซนคืออะไร?
โอโซน (O₃) คือโมเลกุลที่ประกอบด้วยออกซิเจน 3 อะตอม อยู่ในชั้นบรรยากาศสูงที่เรียกว่า สตราโตสเฟียร์ (Stratosphere) ประมาณ 10–50 กิโลเมตรเหนือพื้นดิน ชั้นโอโซนนี้มีบทบาทสำคัญมากในการ กรองรังสีอัลตราไวโอเลต (UV) จากดวงอาทิตย์
รังสี UV-B หากส่องตรงถึงผิวโลกมากเกินไป จะเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งผิวหนัง ต้อกระจก และกดภูมิคุ้มกัน
รังสี UV-C เป็นอันตรายร้ายแรงต่อสิ่งมีชีวิต แต่โชคดีที่ถูกชั้นโอโซนดูดซับเกือบทั้งหมด
ดังนั้น หากไม่มีชั้นโอโซน โลกจะร้อนจัดและเต็มไปด้วยรังสีที่เป็นอันตรายจนสิ่งมีชีวิตแทบไม่สามารถดำรงอยู่ได้
ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับโอโซน
แม้คำว่า “โอโซน” จะถูกพูดถึงบ่อย แต่หลายคนยังเข้าใจคลาดเคลื่อน จีจี้ขอเล่า 3 ความเข้าใจผิดที่พบบ่อย
- โอโซน = อากาศบริสุทธิ์
บางครั้งเราจะเห็นเครื่องใช้ไฟฟ้าโฆษณาว่า “ปล่อยโอโซนเพื่ออากาศสะอาด” แต่ความจริงคือ โอโซนในชั้นบรรยากาศใกล้ผิวโลก (Tropospheric Ozone) ไม่ใช่เรื่องดี โอโซนใกล้พื้นดินจัดเป็น มลพิษทางอากาศ ที่ทำให้เกิดโรคทางเดินหายใจ หอบหืด และระคายเคืองตา
- รูโหว่โอโซน = โลกร้อน
หลายคนคิดว่าปัญหา โลกร้อน (Global Warming) เกิดจากรูโหว่โอโซน แต่จริง ๆ แล้วเป็นคนละเรื่องกัน
รูโหว่โอโซน เกิดจากสาร CFCs ที่ทำให้ชั้นโอโซนบางลง
ภาวะโลกร้อน มาจากก๊าซเรือนกระจก เช่น คาร์บอนไดออกไซด์ มีเทน ที่สะสมความร้อนในชั้นบรรยากาศ
ถึงจะไม่เหมือนกัน แต่ทั้งสองเรื่องเกี่ยวพันกัน เพราะหลายสารที่ทำลายโอโซนก็เป็นก๊าซเรือนกระจกเช่นกัน
- ชั้นโอโซนหายไปหมดแล้ว
ข่าว “รูโหว่โอโซน” ในทศวรรษ 1980 ทำให้หลายคนเข้าใจว่าโอโซนหายเกลี้ยง แต่ความจริงคือ ชั้นโอโซนเพียงบางลงในบางพื้นที่ โดยเฉพาะแถบขั้วโลกใต้ ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ยืนยันแล้วว่า การฟื้นฟูชั้นโอโซนกำลังเป็นไปในทิศทางที่ดี และอาจกลับมาสมบูรณ์ได้ภายในกลางศตวรรษที่ 21 หากมนุษย์ยังคงรักษามาตรการเดิม
ทำไมเราต้องปกป้องโอโซน
ชั้นโอโซนเปรียบเสมือน “เกราะกำบังธรรมชาติ” หากโอโซนหายไปจะเกิดผลกระทบใหญ่หลวง เช่น
สุขภาพมนุษย์: มะเร็งผิวหนังเพิ่มขึ้นหลายเท่า ต้อกระจกแพร่ระบาด
ระบบนิเวศ: รังสี UV ส่งผลต่อแพลงก์ตอนพืชในมหาสมุทร ซึ่งเป็นฐานอาหารของสิ่งมีชีวิตทะเลทั้งหมด
เศรษฐกิจ: การเกษตรและการประมงจะเสียหายหนักจากผลผลิตที่ลดลง
สิ่งที่เราทำได้เพื่อปกป้องชั้นโอโซน
แม้มาตรการระดับโลกอย่างพิธีสารมอนทรีออลจะช่วยได้มาก แต่ในชีวิตประจำวันเราก็สามารถร่วมมือได้ เช่น
เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ปลอด CFCs – ตรวจสอบฉลากสินค้า เช่น สเปรย์หรือแอร์รุ่นใหม่
ลดการใช้พลังงาน – การใช้พลังงานมากขึ้นเท่ากับการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและสารเคมีที่อาจกระทบชั้นโอโซน
สนับสนุนพลังงานสะอาด – เลือกใช้ไฟฟ้าจากพลังงานทดแทน เช่น แสงอาทิตย์ ลม
แชร์ความรู้เรื่องโอโซน – การเข้าใจที่ถูกต้องช่วยลดความเข้าใจผิดและสร้างการมีส่วนร่วม
บทสรุป
วันโอโซนโลก ไม่ได้เป็นเพียงวันสิ่งแวดล้อมทั่วไป แต่เป็นการย้ำเตือนว่ามนุษย์สามารถร่วมมือกันเพื่อแก้ปัญหาใหญ่ระดับโลกได้จริง จากปัญหารุนแรงของรูโหว่โอโซนในอดีต วันนี้เรากำลังเห็นการฟื้นตัวของชั้นโอโซนอย่างเป็นรูปธรรม
สิ่งสำคัญคือ อย่าหลงเชื่อความเข้าใจผิด เช่น โอโซนใกล้พื้นดินดีต่อสุขภาพ หรือชั้นโอโซนหายไปหมดแล้ว ความจริงคือเรายังมีโอกาสปกป้องมันอยู่ และการดูแลโอโซนก็คือการดูแลสุขภาพของเราเอง
ดังนั้น เมื่อถึง 16 กันยายน วันโอโซนโลก อีกครั้ง ลองเริ่มต้นง่าย ๆ ด้วยการลดการใช้พลังงาน เลือกสินค้าเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และบอกต่อเรื่องราวของ “เกราะป้องกันโลก” ที่เราทุกคนต้องช่วยกันรักษาไว้